Spacer po Warszawie - czyli jak sprawnie zwiedzić Warszawę
06:00
Już za tydzień nasz wylot do Tajlandii. Dziś jednak chciałabym skupić się na naszym powrocie. Z moim mężem zwiedziliśmy już wiele stolic Europy i aż wstyd się przyznać, że nigdy nie odwiedziliśmy Warszawy, dlatego korzystając z faktu, że właśnie ze stolicy mamy loty, wracając postanowiliśmy spędzić kilka chwil w tym mieście. Jednak jak sprawnie ogarnąć Warszawę? Tradycyjnie przeczytałam całą masę poradników, żeby zaplanować naszą trasę. I jak zawsze wrzucam wszystko tutaj, żeby nie przeszukiwać bezsensownie całej masy zakładek i plików, które pobrałam.
W Warszawie lądujemy w piątek 20.03.2015 o godzinie 14:45. Nawet jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, to trochę czasu zajmie odbiór bagażu, czy dotarcie do samochodu, a następnie do centrum.
Noc spędzimy w Karowa 31 Hostel and Apartments. Szału może i ni ma, ale czysto, schludnie i z pozytywnymi opiniami, a co najważniejsze w centrum miasta, tak więc nie będziemy musieli przemieszczać się metrem czy samochodem, a na nogach :). Hostel prezentuje się tak:
Jeszcze tego samego dnia planujemy krótki spacer po okolicy by zobaczyć te miejsca, które znajdują się zaledwie kilka minut drogi od hostelu.
Pałac Prezydencki
Najokazalszy gmach przy Krakowskim Przedmieściu swój obecny wygląd zyskał w XIX wieku podczas gruntownej przebudowy. Budowa
pałacu w stylu barokowym rozpoczęła się w 1643 roku z inicjatywy
hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego, z przeznaczeniem
na jego warszawską rezydencję. W 1659 roku budynek kupił hetman polny i
marszałek wielki koronny Jerzy Sebastian Lubomirski. Od 1674 roku,
kiedy właścicielami pałacu zostali Radziwiłłowie, stał się on miejscem
częstych zgromadzeń publicznych, uczt i balów. W 1818 roku pałac został
siedzibą Namiestnika Królestwa Polskiego. Został wtedy przebudowany w
stylu klasycystycznym według projektu Chrystiana Piotra Aignera. W 1821
roku przed pałacem ustawiono kamienne lwy dłuta Camillo Laudiniego,
które pozostają tam do dziś.
W odbudowanym po pożarze z 1852 roku pałacu odbywały się zebrania Towarzystwa Rolniczego oraz bale z okazji przyjazdów Carów do Polski. W 1918 r. budynek został przejęty przez władze polskie i przeznaczony na siedzibę premiera i rządu.
W okresie II wojny światowej wnętrza pałacu zostały przebudowane na luksusowy hotel z kasynem Deutsches Haus. Po wojnie pałac wyremontowano i przebudowano. Swoją siedzibę miała tutaj Rada Ministrów, następnie pałac pełnił rolę reprezentacyjną – był wykorzystywany do różnego rodzaju oficjalnych spotkań. W 1955 roku podpisano tutaj Układ Warszawski, w 1989 roku toczyły się obrady Okrągłego Stołu.
W 1965 roku przed pałacem ustawiono pomnik księcia Józefa Poniatowskiego dłuta Bertela Thorvaldsena. Od lipca 1994 roku pałac jest oficjalną siedzibą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i jego kancelarii.
W odbudowanym po pożarze z 1852 roku pałacu odbywały się zebrania Towarzystwa Rolniczego oraz bale z okazji przyjazdów Carów do Polski. W 1918 r. budynek został przejęty przez władze polskie i przeznaczony na siedzibę premiera i rządu.
W okresie II wojny światowej wnętrza pałacu zostały przebudowane na luksusowy hotel z kasynem Deutsches Haus. Po wojnie pałac wyremontowano i przebudowano. Swoją siedzibę miała tutaj Rada Ministrów, następnie pałac pełnił rolę reprezentacyjną – był wykorzystywany do różnego rodzaju oficjalnych spotkań. W 1955 roku podpisano tutaj Układ Warszawski, w 1989 roku toczyły się obrady Okrągłego Stołu.
W 1965 roku przed pałacem ustawiono pomnik księcia Józefa Poniatowskiego dłuta Bertela Thorvaldsena. Od lipca 1994 roku pałac jest oficjalną siedzibą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i jego kancelarii.
Kościół Opieki św. Józefa - sióstr Wizytek
Późnobarokowy kościół zbudowany w XVIII wieku, według projektu Karola
Baya. Z powodu braku funduszy budowa kościoła trwała 33 lata. Kościół
ocalał w czasie II wojny światowej i do dziś zachował oryginalne
wyposażenie. Jednym z najciekawszych elementów budowli jest
charakterystyczna dla okresu baroku fasada, rokokowa ambona w kształcie
łodzi oraz hebanowe tabernakulum z 1654 roku, przypominające małą
świątynię.
Na tutejszym chórze, podczas nabożeństw dla młodzieży szkolnej, grywał licealista Fryderyk Chopin
(co upamiętnia tablica). Dla Warszawiaków jest to ważne miejsce również ze względu na osobę ks. Jana Twardowskiego, który od 1960 roku był rektorem kościoła. Mieszkał on w klasztorze ss. wizytek, gdzie tworzył swoje wiersze, a w kościele głosił niezapomniane kazania. Przy wejściu znajduje się epitafium księdza w formie klęcznika z wyrytym jednym jego z ostatnich wierszy.
Przy kościele znajduje się klasztor kontemplacyjny zakonu sióstr wizytek. To właśnie dla jego potrzeb został zbudowany kościół. Warszawski klasztor wizytek jest najstarszym domem tego zakonu w Polsce. Dwanaście francuskich zakonnic przybyło do Warszawy latem 1654 roku na życzenie królowej Ludwiki Marii Gonzagi, małżonki Jana Kazimierza. Klasztor został wzniesiony i uposażony staraniem królowej w bliskim sąsiedztwie rezydencji królewskiej (tj. Pałacu Kazimierzowskiego - będącego obecnie na terenie Uniwersytetu Warszawskiego). Uroczyste zamknięcie klauzury nastąpiło w obecności pary królewskiej. Klasztor rozwijał się i w XVIII wieku wzniesiono przy nim nowy, tj. obecnie istniejący kościół.
Siostry, prowadząc od 350 lat życie modlitwy i odosobnienia, włączają się aktywnie w życie stolicy,
przede wszystkim poprzez udostępnienie swej świątyni dla celów duszpasterskich i kulturalnych.
(co upamiętnia tablica). Dla Warszawiaków jest to ważne miejsce również ze względu na osobę ks. Jana Twardowskiego, który od 1960 roku był rektorem kościoła. Mieszkał on w klasztorze ss. wizytek, gdzie tworzył swoje wiersze, a w kościele głosił niezapomniane kazania. Przy wejściu znajduje się epitafium księdza w formie klęcznika z wyrytym jednym jego z ostatnich wierszy.
Przy kościele znajduje się klasztor kontemplacyjny zakonu sióstr wizytek. To właśnie dla jego potrzeb został zbudowany kościół. Warszawski klasztor wizytek jest najstarszym domem tego zakonu w Polsce. Dwanaście francuskich zakonnic przybyło do Warszawy latem 1654 roku na życzenie królowej Ludwiki Marii Gonzagi, małżonki Jana Kazimierza. Klasztor został wzniesiony i uposażony staraniem królowej w bliskim sąsiedztwie rezydencji królewskiej (tj. Pałacu Kazimierzowskiego - będącego obecnie na terenie Uniwersytetu Warszawskiego). Uroczyste zamknięcie klauzury nastąpiło w obecności pary królewskiej. Klasztor rozwijał się i w XVIII wieku wzniesiono przy nim nowy, tj. obecnie istniejący kościół.
Siostry, prowadząc od 350 lat życie modlitwy i odosobnienia, włączają się aktywnie w życie stolicy,
przede wszystkim poprzez udostępnienie swej świątyni dla celów duszpasterskich i kulturalnych.
Brama Uniwersytetu Warszawskiego
Zdobiąca dziś Krakowskie Przedmieście brama powadząca na teren Uniwersytetu Warszawskiego nie
jest pierwszą w historii. Już około 1732 roku zbudowano tu pierwszy
wjazd. Bramę zlecił zbudować ówczesny władca Polski August II Mocny, a
na wykonawców wybrano architektów Jana Zygmunta Deybla i Joachima
Daniela Jucha. Brama, którą wieńczył blaszany glob, stała tutaj do 12 czerwca 1819 r. W
1823 r. przesunięto wjazd głębiej i zbudowano nową, znacznie
skromniejszą bramę. Obecny wjazd powstał na przełomie XIX i XX wieku, a
jego twórcą był Stefan Szyller, autor budynku warszawskiej Zachęty. Neobarokową bramę zdobiły dwie piękne figury: Urania, symbolizująca wiedzę (z lewej), oraz Atena - symbolizująca pokój (z prawej). Autorem tych rzeźb był Zygmunt Langman,
który wzorował się na oryginalnych, antycznych figurach z watykańskich
muzeów. Uszkodzone w czasie powstania rzeźby po rekonstrukcji ozdobiły
bramę ponownie w 1982 r. Szczyt bramy najpierw zdobiła litera A, od imienia cara Aleksandra I, następnie - po 1916 r. - orzeł z koroną trzymający w szponach gałązki: oliwną i laurową w otoczeniu pięciu gwiazd, z kolei w czasach komunizmu orzeł pozbawiony korony, obecnie zaś ponownie godło UW z 1916 r.
Pałac Czapskich/Krasińskich
Pałac wzniesiono w latach 1680-1705 dla prymasa Michała Radziejowskiego w
miejscu XVII-wiecznego drewnianego dworu Radziwiłłów. W kolejnych
latach budynek był własnością najznamienitszych rodów: Radziejowskich,
Prażmowskich, Sieniawskich, Czartoryskich. W 1733 roku pałac został
kupiony przez rodzinę Czapskich, którzy rozpoczęli przebudowę w stylu
późnobarokowym.
Pod koniec XVIII wieku do pałacu dobudowano dwie oficyny według projektu Jana Chrystiana Kamsetzera. W jednej z nich w 1826 roku wynajęła mieszkanie rodzina Chopinów. Obecnie, w lewej oficynie Pałacu, w gmachu zajmowanym przez Wydział Grafiki, znajduje się Salonik Chopinów tj. udostępniona zwiedzającym część mieszkania, w którym kompozytor spędził ostatnie lata przed wyjazdem z kraju. Jest to oddział Muzeum Fryderyka Chopina.
Na początku XIX wieku, kiedy właścicielami pałacu została rodzina Krasińskich, stał się on ważnym ośrodkiem życia kulturalnego stolicy. Odbywały się tutaj liczne spotkania literackie pisarzy i poetów.
Zniszczony w trakcie II wojny światowej budynek odbudowano w latach 1948-1959 z zachowaniem elementów barokowych i klasycystycznych.
Poza Chopinem, słynnymi lokatorami Pałacu byli m.in.: Stanisław Małachowski, Zygmunt Vogel, Zygmunt Krasiński.
Na dziedzińcu przed pałacem stoi kopia pomnika Bartolomeo Colleoniego, kondotiera weneckiego dłuta Andrei del Verocchia.
Pod koniec XVIII wieku do pałacu dobudowano dwie oficyny według projektu Jana Chrystiana Kamsetzera. W jednej z nich w 1826 roku wynajęła mieszkanie rodzina Chopinów. Obecnie, w lewej oficynie Pałacu, w gmachu zajmowanym przez Wydział Grafiki, znajduje się Salonik Chopinów tj. udostępniona zwiedzającym część mieszkania, w którym kompozytor spędził ostatnie lata przed wyjazdem z kraju. Jest to oddział Muzeum Fryderyka Chopina.
Na początku XIX wieku, kiedy właścicielami pałacu została rodzina Krasińskich, stał się on ważnym ośrodkiem życia kulturalnego stolicy. Odbywały się tutaj liczne spotkania literackie pisarzy i poetów.
Zniszczony w trakcie II wojny światowej budynek odbudowano w latach 1948-1959 z zachowaniem elementów barokowych i klasycystycznych.
Poza Chopinem, słynnymi lokatorami Pałacu byli m.in.: Stanisław Małachowski, Zygmunt Vogel, Zygmunt Krasiński.
Na dziedzińcu przed pałacem stoi kopia pomnika Bartolomeo Colleoniego, kondotiera weneckiego dłuta Andrei del Verocchia.
I to by było na tyle jeśli chodzi o nasz popołudniowy spacer. Wieczorem pewnie wyskoczymy podziwiać uroki Warszawy nocą, ale nie będzie to wypad czysto turystyczny, a miejsce w które chcemy pójść to okolice Pałacu Kultury i Nauki ;)
Pałac Kultury i Nauki
Pałac Kultury i Nauki zbudowany został w latach 1952-1955. Był to „dar
narodu radzieckiego dla narodu polskiego”, którego pomysłodawcą był sam
Józef Stalin. Autorem projektu był Lew Rudniew. Pałac jest najwyższym
budynkiem w Polsce. Ma 230,5 m wysokości (42 piętra) i kubaturę 817 000
m2. Mieści ponad 3 000 pomieszczeń, które między innymi są siedzibami
firm i instytucji oraz Polskiej Akademii Nauk. Ponadto w Pałacu znajdują
się poczta, kino, muzea, biblioteki oraz teatry.
Pałac jest jednym z największych obiektów kongresowych w Warszawie. W jego salach może się wygodnie pomieścić ponad 4 500 uczestników. Co roku w pałacowych salach konferencyjnych odbywa się kilkadziesiąt kongresów i szkoleń.
Mieszczące się w Pałacu Sale Kongresowa i Koncertowa to bez wątpienia jedne z najważniejszych sal koncertowych w Polsce. Pierwsza z nich wiedzie prym pod względem wielkości. Może pomieścić aż 2 880 osób, z kolei druga z nich mieszcząca 550 osób, jest obecnie jedną z najlepiej wyposażonych w nowoczesną technologię w kraju. W Sali Kongresowej występowali tacy artyści jak: Marlena Dietrich, Procol Harum, Bruce Springsteen, Cesaria Evora, Rolling Stones, Woody Allen z zespołem oraz wielu innych, światowego formatu artystów. Od lat odbywają się tu przyciągające duże grono miłośników koncerty jazzowe.
Dużą atrakcję dla turystów i mieszkańców stanowi taras widokowy „trzydziestka”, znajdujący się na 30. piętrze Pałacu (na wysokości 114 m), z którego można podziwiać wspaniałą panoramę Warszawy. W noc sylwestrową 2000 roku na szczycie Pałacu Kultury odsłonięty został drugi co do wielkości w Europie zegar. Jego cztery tarcze mają średnice po 6 metrów. Jest to zarazem najwyżej położony zegar wieżowy na świecie.
Pałac jest jednym z największych obiektów kongresowych w Warszawie. W jego salach może się wygodnie pomieścić ponad 4 500 uczestników. Co roku w pałacowych salach konferencyjnych odbywa się kilkadziesiąt kongresów i szkoleń.
Mieszczące się w Pałacu Sale Kongresowa i Koncertowa to bez wątpienia jedne z najważniejszych sal koncertowych w Polsce. Pierwsza z nich wiedzie prym pod względem wielkości. Może pomieścić aż 2 880 osób, z kolei druga z nich mieszcząca 550 osób, jest obecnie jedną z najlepiej wyposażonych w nowoczesną technologię w kraju. W Sali Kongresowej występowali tacy artyści jak: Marlena Dietrich, Procol Harum, Bruce Springsteen, Cesaria Evora, Rolling Stones, Woody Allen z zespołem oraz wielu innych, światowego formatu artystów. Od lat odbywają się tu przyciągające duże grono miłośników koncerty jazzowe.
Dużą atrakcję dla turystów i mieszkańców stanowi taras widokowy „trzydziestka”, znajdujący się na 30. piętrze Pałacu (na wysokości 114 m), z którego można podziwiać wspaniałą panoramę Warszawy. W noc sylwestrową 2000 roku na szczycie Pałacu Kultury odsłonięty został drugi co do wielkości w Europie zegar. Jego cztery tarcze mają średnice po 6 metrów. Jest to zarazem najwyżej położony zegar wieżowy na świecie.
Dalsza część zwiedzania zaplanowana jest na sobotę, kiedy to od rana chcemy wyruszyć na podbój Warszawy.
Widok z wieży kościoła św. Anny
Sobotni poranek rozpoczniemy spojrzeniem na stolicę z wieży widokowej kościoła św. Anny. Po zdobyciu 150 stopni na szczyt mamy nadzieję zachwycić się widokiem na Warszawę.
Sam kościół to jeden z najstarszych kościołów warszawskich. Wzniesiony w drugiej
połowie XV wieku gotycki kościółek był darem dla zakonu bernardynów. W
roku 1515 spłonął, a na jego miejscu zbudowano nowy, większy kościół
(według projektu Michała Enkingera z Gdańska), którego fundatorką była
księżna Anna Radziwiłłówna. Nagrobek księżnej, wystawiony w latach 1522-1523 był pierwszym pomnikiem w odbudowanym kościele.
Pod koniec XVI wieku obok kościoła postawiono murowaną, wolno stojącą dzwonnicę, która dziś pełni rolę tarasu widokowego.
Pod koniec XVI wieku obok kościoła postawiono murowaną, wolno stojącą dzwonnicę, która dziś pełni rolę tarasu widokowego.
Kościół
był wielokrotnie niszczony i odbudowywany w różnych stylach. Obecna
klasycystyczna fasada kryje bogate barokowe wnętrze. Zachowane do dziś
wyposażenie wnętrza świątyni - ołtarz główny i trzy pary bocznych,
organy i ambona, pochodzi z XVIII wieku. Kościół, znajdujący się w
pobliżu najważniejszych uczelni warszawskich (Uniwersytetu
Warszawskiego, Akademii Sztuk Pięknych, Uniwersytetu Muzycznego
Fryderyka Chopina oraz Akademii Teatralnej) pełni funkcje świątyni
akademickiej.
Kolumna Zygmunta
Najstarszy i najwyższy świecki pomnik w Warszawie wzniesiony był w 1644
roku z inicjatywy króla Władysława IV na cześć Zygmunta III Wazy, jego
ojca, który w 1596 roku przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy. Pomnik
ma 22 m wysokości, a postać króla mierzy 275 cm. Trzymana w prawej dłoni
szabla symbolizuje jego dzielność, a krzyż w lewej – nieustanną
gotowość do walki ze złem. Według legendy opuszczenie przez króla
szabli ku dołowi zwiastować będzie miastu zbliżającą się klęskę. Podczas
II wojny światowej pomnik runął, a jego roztrzaskaną kolumnę
umieszczono przy Zamku Królewskim (od strony Trasy W-Z), gdzie można ją
oglądać do dnia dzisiejszego.
CIEKAWOSTKA: Z Kolumną Zygmunta wiąże się przesąd. Głosi on, że gdy miecz dzierżony przez króla dotknie podstawy, na której znajduje się posąg, na Warszawę spłynie fala nieszczęść, co poskutkuje upadkiem miasta.
Zamek królewski
Zbudowany w XV wieku był rezydencją książąt mazowieckich. Z chwilą
przeniesienia stolicy z Krakowa, stał się siedzibą króla oraz władz. Był
wielokrotnie przebudowywany, a podczas II wojny światowej zburzony.
Odbudowano go w latach 1971-1988 wykorzystując ocalałe fragmenty.
Dziś charakterystyczna bryła Zamku z wieżą zegarową (z której codziennie o godz. 11.15 odgrywany jest hejnał) otwiera drogę na Starówkę. Atrakcjami Muzeum są dwa oryginalne obrazy Rembrandta („Dziewczyna w ramie obrazu” i „Uczony przy pulpicie”) oraz prace Bernarda Bellotta zw. Canaletto, nadwornego malarza ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. Obrazy Canaletta
były bezcenną pomocą przy powojennej odbudowie miasta.
Od strony Wisły znajdują się, oddane po gruntownej renowacji, Arkady Kubickiego, które wspierały skarpę z Zamkiem nadając zarazem monumentalny kształt ogrodowej elewacji. Po powstaniu 1831 roku przekształcono je na stajnie i koszary, a potem na garaże. Arkady są oryginalną budowlą, która nie została zniszczona podczas II wojny światowej. Obecnie można tutaj zobaczyć wystawę archeologiczną i stancję dworską.
Dziś charakterystyczna bryła Zamku z wieżą zegarową (z której codziennie o godz. 11.15 odgrywany jest hejnał) otwiera drogę na Starówkę. Atrakcjami Muzeum są dwa oryginalne obrazy Rembrandta („Dziewczyna w ramie obrazu” i „Uczony przy pulpicie”) oraz prace Bernarda Bellotta zw. Canaletto, nadwornego malarza ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. Obrazy Canaletta
były bezcenną pomocą przy powojennej odbudowie miasta.
Od strony Wisły znajdują się, oddane po gruntownej renowacji, Arkady Kubickiego, które wspierały skarpę z Zamkiem nadając zarazem monumentalny kształt ogrodowej elewacji. Po powstaniu 1831 roku przekształcono je na stajnie i koszary, a potem na garaże. Arkady są oryginalną budowlą, która nie została zniszczona podczas II wojny światowej. Obecnie można tutaj zobaczyć wystawę archeologiczną i stancję dworską.
Archikatedra św. Jana Chrzciciela
Katedra została wzniesiona w obecnym kształcie w XIV wieku. Wcześniej
była tutaj drewniana kaplica. Początkowo był to kościół parafialny, lecz
nabierając stopniowo coraz większego znaczenia, stał się pod koniec XVI
wieku najważniejszym kościołem Rzeczpospolitej. W XVII wieku gotycką
świątynię przebudowano w duchu baroku. Był to wówczas jeden z
najbogatszych kościołów Polski, którego wnętrze wypełniały dzieła sztuki
powstałe dzięki mecenatowi królów i szlachty.
Bazylika była świadkiem wielu historycznych wydarzeń jak np. koronacja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku. Odbywały się tu również śluby i pogrzeby królewskie. Szczególne znaczenie miał fakt zaprzysiężenia tutaj pierwszej w Europie Konstytucji 3 Maja w 1791 roku.
Podczas powstania warszawskiego w 1944 roku Katedra była terenem walk, a po jego upadku została wysadzona w powietrze. Zniszczeniu uległo 90% murów. Po II wojnie światowej zrekonstruowano pierwotną formę świątyni, przywracając dawną wysokość dachu i gotycką formę elewacji. Przez ceglany portal wchodzi się obecnie z gwarnej i zatłoczonej ulicy do surowego wnętrza z gwieździstym sklepieniem, przenosząc się w klimat innej Warszawy.
Konsekracji odbudowanej po wojnie świątyni dokonał 9 czerwca 1960 roku kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Polski. W Bazylice znajduje się między innymi grób Prymasa Wyszyńskiego, a w jej kryptach grobowce książąt mazowieckich, arcybiskupów warszawskich, ostatniego króla Polski - Stanisława Augusta Poniatowskiego, prezydenta Warszawy Gabriela Narutowicza, pisarza-noblisty Henryka Sienkiewicza oraz muzyka i męża stanu Ignacego Jana Paderewskiego.
W ostatnich latach kościół stał się ważnym, międzynarodowym, centrum promocji muzyki sakralnej.
W okresie letnim w Archikatedrze odbywają się koncerty organowe.
Bazylika była świadkiem wielu historycznych wydarzeń jak np. koronacja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku. Odbywały się tu również śluby i pogrzeby królewskie. Szczególne znaczenie miał fakt zaprzysiężenia tutaj pierwszej w Europie Konstytucji 3 Maja w 1791 roku.
Podczas powstania warszawskiego w 1944 roku Katedra była terenem walk, a po jego upadku została wysadzona w powietrze. Zniszczeniu uległo 90% murów. Po II wojnie światowej zrekonstruowano pierwotną formę świątyni, przywracając dawną wysokość dachu i gotycką formę elewacji. Przez ceglany portal wchodzi się obecnie z gwarnej i zatłoczonej ulicy do surowego wnętrza z gwieździstym sklepieniem, przenosząc się w klimat innej Warszawy.
Konsekracji odbudowanej po wojnie świątyni dokonał 9 czerwca 1960 roku kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Polski. W Bazylice znajduje się między innymi grób Prymasa Wyszyńskiego, a w jej kryptach grobowce książąt mazowieckich, arcybiskupów warszawskich, ostatniego króla Polski - Stanisława Augusta Poniatowskiego, prezydenta Warszawy Gabriela Narutowicza, pisarza-noblisty Henryka Sienkiewicza oraz muzyka i męża stanu Ignacego Jana Paderewskiego.
W ostatnich latach kościół stał się ważnym, międzynarodowym, centrum promocji muzyki sakralnej.
W okresie letnim w Archikatedrze odbywają się koncerty organowe.
Kanonia
Jest to mały, trójkątny placyk tuż za katedrą. Nazwa pochodzi od
kamieniczek okalających placyk, w których w XVII wieku mieszkali księża
kanonicy. Dawniej znajdował się tutaj cmentarz parafialny, którego
pozostałością jest barokowa XVIII-wieczna figura Matki Bożej. Na środku
placu znajduje się potężny spiżowy dzwon z XVII wieku, który nigdy nie
zawisł w żadnym kościele. Podobno obejście go 3 razy przynosi szczęście…
Na Kanonii znajduje się również najwęższy dom w Warszawie - sprytny wybieg kamienicznika. W dawnych czasach wysokość podatku gruntowego płaciło się w zależności od szerokości fasady zewnętrznej.
Na Kanonii znajduje się również najwęższy dom w Warszawie - sprytny wybieg kamienicznika. W dawnych czasach wysokość podatku gruntowego płaciło się w zależności od szerokości fasady zewnętrznej.
Pomnik Syrenki
Pomnik Syrenki stoi w samym centrum Rynku Starego Miasta. Jest otoczony
fontanną. Ze względu na liczne akty wandalizmu oryginał pomnika
przeniesiony został na dziedziniec znajdującego się nieopodal Muzeum
Historycznego m.st. Warszawy. Na Rynku stoi jego wierna kopia.
Nie
jest to jedyna Syrenka w Warszawie. Drugi ważny pomnik Syreny znajduje
się nad Wisłą, przy moście Świętokrzyskim, a trzeci – na wiadukcie na
ulicy Karowej.
Jak głosi legenda, u podnóża dzisiejszego Starego Miasta Syrena płynąca od morza wyszła z wody, aby odpocząć na piaszczystym brzegu. Tak spodobało jej się miejsce, które zobaczyła, że postanowiła tu zostać. Rybacy, zamieszkujący pobliską osadę zauważyli, że podczas połowów ktoś wzburza fale Wisły, plącze sieci i wypuszcza ryby z więcierzy. Postanowili więc rozprawić się ze szkodnikiem jednak, gdy usłyszeli śpiew syreny, zaniechali swoich zamiarów i szczerze pokochali piękną kobietę-rybę. Pewnego dnia syrenkę zobaczył także bogaty kupiec przechadzający się brzegiem Wisły. Podstępem schwytał ją i uwięził w drewnianej szopie. Skargi syreny usłyszał młody syn rybaka i z pomocą przyjaciół, pod osłoną nocy uwolnił ją. Syrena z wdzięczności obiecała rybakom, że zawsze kiedy tylko będą potrzebowali pomocy, stanie w ich obronie. I odtąd warszawska syrenka, uzbrojona w miecz i tarczę broni miasta i jego mieszkańców.
Jak głosi legenda, u podnóża dzisiejszego Starego Miasta Syrena płynąca od morza wyszła z wody, aby odpocząć na piaszczystym brzegu. Tak spodobało jej się miejsce, które zobaczyła, że postanowiła tu zostać. Rybacy, zamieszkujący pobliską osadę zauważyli, że podczas połowów ktoś wzburza fale Wisły, plącze sieci i wypuszcza ryby z więcierzy. Postanowili więc rozprawić się ze szkodnikiem jednak, gdy usłyszeli śpiew syreny, zaniechali swoich zamiarów i szczerze pokochali piękną kobietę-rybę. Pewnego dnia syrenkę zobaczył także bogaty kupiec przechadzający się brzegiem Wisły. Podstępem schwytał ją i uwięził w drewnianej szopie. Skargi syreny usłyszał młody syn rybaka i z pomocą przyjaciół, pod osłoną nocy uwolnił ją. Syrena z wdzięczności obiecała rybakom, że zawsze kiedy tylko będą potrzebowali pomocy, stanie w ich obronie. I odtąd warszawska syrenka, uzbrojona w miecz i tarczę broni miasta i jego mieszkańców.
Kamienne Schodki
Wąska uliczka wyłożona kamiennymi schodami, łącząca Stare Miasto z
terenem położonym nad Wisłą. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1527
roku, kiedy to została opisana jako „gradum descendendo ad Vislam”.
Przechodziła przez furtę w murach obronnych i była głównie
wykorzystywana do noszenia wody z Wisły.
Obecnie jej trasę wytyczają dwa odcinki: jeden od ulicy Krzywe Koło do ulicy Brzozowej, drugi od Brzozowej do ulicy Bugaj. W XVII wieku nosiła nazwę Na Schodkach, wiek później Schodki, a po zastąpieniu drewnianych stopni kamiennymi - Kamienne Schodki. W grudniu 1806 roku Napoleon Bonaparte odwiedził Warszawę i zszedł nad brzeg rzeki Wisły w towarzystwie księcia Józefa Poniatowskiego właśnie uliczką Kamienne Schodki. W czasie II wojny światowej zabudowa została zniszczona. Odbudowano ją w latach 1952-1962 i wtedy także nieco poszerzono Kamienne Schodki. Kolejny remont przeprowadzono w 2002 roku, kiedy to wymieniono 78 stopni, drewniane poręcze, furtki oraz fragmenty muru.
Obecnie jej trasę wytyczają dwa odcinki: jeden od ulicy Krzywe Koło do ulicy Brzozowej, drugi od Brzozowej do ulicy Bugaj. W XVII wieku nosiła nazwę Na Schodkach, wiek później Schodki, a po zastąpieniu drewnianych stopni kamiennymi - Kamienne Schodki. W grudniu 1806 roku Napoleon Bonaparte odwiedził Warszawę i zszedł nad brzeg rzeki Wisły w towarzystwie księcia Józefa Poniatowskiego właśnie uliczką Kamienne Schodki. W czasie II wojny światowej zabudowa została zniszczona. Odbudowano ją w latach 1952-1962 i wtedy także nieco poszerzono Kamienne Schodki. Kolejny remont przeprowadzono w 2002 roku, kiedy to wymieniono 78 stopni, drewniane poręcze, furtki oraz fragmenty muru.
Barbakan
Barbakan został wzniesiony około 1548 roku według projektu architekta
Jana Baptysty Wenecjanina. Razem z Bramą Łazienną i Basztą Prochową
tworzył tzw. Bramę Zakroczymską. W swojej historii tylko raz
uczestniczył w obronie Warszawy, 30 czerwca 1656 roku, kiedy podczas
potopu szwedzkiego wojska polskie odbijały go Szwedom. W XVIII wieku
Barbakan został częściowo rozebrany, a w wieku XIX na jego
pozostałościach wybudowano kamienice.
Podczas II wojny światowej prawie cały Barbakan uległ zniszczeniu. Po wojnie podjęto decyzję o odbudowie murów okalających niegdyś Stare Miasto, wraz z Barbakanem. Do rekonstrukcji, prowadzonej na podstawie XVII-wiecznych rycin, użyto gotyckiej cegły z rozebranych kamienic w Nysie i Wrocławiu.
Podczas II wojny światowej prawie cały Barbakan uległ zniszczeniu. Po wojnie podjęto decyzję o odbudowie murów okalających niegdyś Stare Miasto, wraz z Barbakanem. Do rekonstrukcji, prowadzonej na podstawie XVII-wiecznych rycin, użyto gotyckiej cegły z rozebranych kamienic w Nysie i Wrocławiu.
Gdy zwiedzimy już wszystkie atrakcje Starego Miasta wracamy do Hostelu, zabieramy swoje manatki i ruszamy w stronę Wilanowa po drodze zwiedzając resztę zaplanowanych miejsc.
Łazienki Królewskie
Muzeum Łazienki Królewskie, Zespół Pałacowo-Ogrodowy obejmuje park (76
ha przyrody w centrum miasta) oraz liczne obiekty zabytkowe. Park
powstał po przekształceniu dawnego dziko rosnącego lasu, gdzie
„przetrzymywano” w naturalnych warunkach zwierzynę. W XVIII wieku
Łazienki stały się najpiękniejszym układem przestrzennym Warszawy i
jednym z najpiękniejszych w Europie, zachwycającym na równi zielenią jak
architekturą.
Łazienki, pełnią dziś różnorodne funkcje: są placówką muzealną, miejscem wydarzeń o charakterze kulturalnym, naukowym, rozrywkowym a także ulubionym miejscem spacerów. Są także ważnym miejscem dla melomanów. Od 50 lat, u stóp najsłynniejszego na świecie pomnika Fryderyka Chopina, w sezonie letnim, w soboty i niedziele odbywają się bezpłatne koncerty fortepianowe ściągające tłumy turystów i melomanów.
Łazienki, pełnią dziś różnorodne funkcje: są placówką muzealną, miejscem wydarzeń o charakterze kulturalnym, naukowym, rozrywkowym a także ulubionym miejscem spacerów. Są także ważnym miejscem dla melomanów. Od 50 lat, u stóp najsłynniejszego na świecie pomnika Fryderyka Chopina, w sezonie letnim, w soboty i niedziele odbywają się bezpłatne koncerty fortepianowe ściągające tłumy turystów i melomanów.
Pałac na Wyspie
Perła
polskiej architektury, jeden z symboli Warszawy, jest najważniejszym
budynkiem na terenie Ogrodu. Jego historia jest ściśle związana z
panowaniem Stanisława Augusta Poniatowskiego – ostatniego króla Polski.
To on podjął decyzję o rozbudowaniu małego pawilonu Łaźni Lubomirskiego i
stworzeniu w tym miejscu jednej ze swoich rezydencji. Pałac, choć
zniszczony, przetrwał II wojnę światową. Został ponownie udostępniony
zwiedzającym w 1960 roku.
Pałac Myślewicki
Pałac
wziął swą nazwę od znajdującej się niegdyś w pobliżu wsi Myślewice. W
1774 roku stały już mury pałacu, nie znana jest jednak data rozpoczęcia
budowy. Pałac usytuowano na zamknięciu drogi, prowadzącej od strony
miasta. Król polecił powiększyć budynek o dwa piętrowe pawiloniki,
połączone z korpusem głównym ćwierćkolistymi łącznikami parterowymi,
następnie budynek został wykończony przez Merliniego. Pałac utrzymany
jest w stylu wczesnego klasycyzmu, należąc do nielicznych, zachowanych w
Warszawie przykładów tej fazy stylowej. Oryginalną stroną budowli jest
nie tylko ćwierćkolisty zarys skrzydeł, ale i szczególny kształt dachu,
mający być odwołaniem się do wzorców sztuki chińskiej.
Biały Dom
Usytuowany
przy Promenadzie Królewskiej, wzniesiony w 1774 roku wg projektu
Dominika Merliniego, z polecenia Stanisława Augusta Poniatowskiego Zbudowany na planie kwadratu. Wnętrza dekorowali malarze: Jan Bogumił Plersch i Jan Ścisło. Budynek
stanowi oryginalną pamiątkę z czasów stanisławowskich, bo choć
zdewastowany, nie uległ zniszczeniu podczas ostatniej wojny. Zachowały
się unikalne wnętrza z malowidłami groteskowymi w Sali Jadalnej,
oryginalnymi tapetami chińskimi (z II poł. XVIII wieku) w Bawialni oraz
Gabinetem w formie altany z malarską dekoracją Jana Bogumiła Plerscha. W
Sypialni stoi autentyczne łoże króla.
Stara Pomarańczarnia
We
wschodnim skrzydle znajduje się wspaniałe wnętrze, zaliczane do
nielicznych na świecie przykładów autentycznego teatru dworskiego.
Wnętrze wykonane jest z drewna a widownia, złożona z parteru i lóż, ma
bogatą dekorację malarską. Zachodnie skrzydło zawierało mieszkania dla służby i pokoje gościnne.
Podchorążówka
Tuż
obok Pałacu na Wyspie, we wschodniej części ogrodu stoi piętrowy
budynek tzw. Wielka Oficyna, zwana również Podchorążówką. Za panowania
Stanisława Augusta w budynku mieściła się kuchnia i oficyny z
mieszkaniami.
W 1822 roku budynek został przekazany Szkole Podchorążych Piechoty i stąd wywodzi się jego obecna nazwa. Gmach ten zapisał się w dziejach Narodu Polskiego, gdyż to tu właśnie Piotr Wysocki wezwał podchorążych do broni, rozpoczynając powstanie listopadowe.
W 1822 roku budynek został przekazany Szkole Podchorążych Piechoty i stąd wywodzi się jego obecna nazwa. Gmach ten zapisał się w dziejach Narodu Polskiego, gdyż to tu właśnie Piotr Wysocki wezwał podchorążych do broni, rozpoczynając powstanie listopadowe.
Amfiteatr
Otwarty w rocznicę
elekcji króla Stanisława Augusta, 7 września 1791 roku. Zbudowany wg
projektu Jana Christiana Kamsetzera nad brzegiem stawu. Wzorowany jest
na antycznych budowlach. Widownia przypomina teatr w Herkulanum i
zwieńczona jest posągami słynnych dramaturgów, zaś scena imituje ruiny
Forum Romanum. Oryginalnym rozwiązaniem jest oddzielenie widowni od
sceny wodą.
Pawilony na terenie Parku:
Ermitaż
Niewielki budynek spłonął już na początku panowania Stanisława Augusta. Odbudowany w XVIII wieku wg projektu Dominika Merliniego w niezmienionej formie przetrwał do dziś. Obecnie mieści się tu galeria, gdzie prezentowane są wystawy czasowe ale też odbywają się koncerty i spotkania autorskie.
Świątynia Diany
Zbudowana w 1822 roku tuż obok Belwederu, wyglądem nawiązuje do starożytnych budowli Greckich. Wnętrze zdobią malowidła z motywami owoców i kwiatów.
Świątynia Egipska
Zbudowany około 1822 roku pawilon, z którego do dziś zachował się tylko ulokowany nad stawem fragment. Jego dach pełnił funkcje mostu. Dawniej główną częścią budynku była przeszklona cieplarnia z drzewkami figowymi. Obecnie w Świątyni mieści się Muzeum Harcerstwa.
Wodozbiór
Jest to miejsce, gdzie gromadzono wodę spływająca z okolicznych źródeł aby odprowadzić ją do Łaźni oraz fontanny. W 1827 roku budynek upodobniono do rzymskiego grobowca Cecylii Metelli przy Via Appia pod Rzymem. Obecnie wnętrze pełni rolę galerii, w której organizowane są wystawy czasowe.
Nowa Pomarańczarnia
Zbudowana w 1860 roku wg projektu Adama Adolfa Loeve i Józefa Orłowskiego. Początkowo w jej wnętrzach w okresie zimowym przechowywano egzotyczne rośliny. Obecnie mieści się tu stały ogród a w skrzydle północnym działa restauracja Belvedere.
Stara Kordegarda
Wybudowna w latach 1791-1792 nad brzegiem stawu północnego. W czasie panowanie Stanisława Augusta zajmowana przez straż królewską strzegącą Pałacu na Wyspie. Ozdobą budynku zbudowanego wg projektu J.Ch. Kamsetzera jest kamienna kolumnada.
Obecnie jest siedzibą salonu wystawowego Towarzystwa Sztuk Pięknych.
Nowa Kordegarda
Budynek wybudowany w latach 1779-1780 jako pawilon rozrywkowy służył do modnej wówczas gry towarzyskiej w Trou Madam. Gra polegała na wtoczeniu kamiennych kul w jeden z przygotowanych dołków. W 1782 roku został zaadoptowany na pomieszczenie teatru dworskiego zwanego też Małym. Po wybudowaniu nowego Teatru Wielkiego w Oranżerii, Teatr Mały stracił rację bytu, zaś budynek przekształcono w magazyn rzeźb.
Dom Narutowicza
Budowla wzniesiona w latach 30. XIX wieku jako budynek mieszkalny dla wyższych oficerów.
Przed śmiercią mieszkał w nim pierwszy Prezydent Rzeczpospolitej Gabriel Narutowicz. Obecnie znajduje się tu przedszkole.
Koszary Kantonistów
Koszary wzniesiono w latach 1826-1828. Budynek ma prosty, klasycystyczny wygląd. Siedziba kawalerii w XVII wieku. Obecnie mieści się tu Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa.
W Parku Łazienkowskim niemal na każdym kroku można natknąć się na niezwykłe rzeźby i pomniki – do najważniejszych z nich należą:
Pomnik Jana III Sobieskiego
Pomnik zwycięzcy spod Wiednia został wzniesiony z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego - ostatniego króla Polski. Monument miał wskazywać z jakich wzorców chciał czerpać król Staś. Niestety jego rządy nie dorównały wielkiemu poprzednikowi i zakończyły się wymazaniem Polski z mapy Europy. Pomnik był bardzo kosztowny, szybko więc powstał satyryczny wierszyk: „Sto tysięcy na pomnik! ja bym dwakroć łożył, Gdyby Staś skamieniał, a Jan Trzeci ożył.”
Pomnik Fryderyka Chopina
Pomnik będący dziś jedną z ikon Warszawy, początkowo wzbudzał ogromne kontrowersje ze względu na swoją ekspresyjną formę. Z czasem jednak wpisał się tak mocno w otoczenie, że obecnie trudno wyobrazić sobie Łazienki Królewskie bez pomnika i odbywających się u jego stóp koncertów chopinowskich.
Pomnik Henryka Sienkiewicza
Pomnik jednego z najbardziej warszawskich pisarzy, którego książki do dziś cieszą się ogromną popularnością w kraju i poza jego granicami. Rzeźba przedstawia laureata nagrody Nobla z roku 1905 w trakcie pracy.
Belweder
Zbudowany w XVII wieku, od połowy XVIII wieku stanowił własność
Stanisława Augusta Poniatowskiego, który założył tutaj manufakturę
fajansów. Obecny Pałac powstał w wyniku przebudowy XVII-wiecznej willi w
latach 1818-1822, według projektu Jakuba Kubickiego.
Podczas I wojny światowej mieszkał tutaj generał-gubernator warszawski Hans Hartwig von Beseler. Pałac został przejęty przez patrol żandarmerii pod dowództwem chorążego Teofila Neya w listopadzie 1918 roku. Do 1926 roku był siedzibą Naczelnika Państwa i Prezydenta II Rzeczypospolitej. W latach 1926-1935 w pałacu urzędował minister spraw wojskowych Józef Piłsudski. W latach 1939-1945 niemiecki gubernator Warszawy Ludwig Fischer, a następnie od 1945 roku Bolesław Bierut. Do 1994 roku pałac był siedzibą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Obecnie Belweder jest wykorzystywany do celów reprezentacyjnych, uroczystości o charakterze wojskowym oraz spotkań dyplomatycznych władz państwa z przywódcami zagranicznymi.
Podczas I wojny światowej mieszkał tutaj generał-gubernator warszawski Hans Hartwig von Beseler. Pałac został przejęty przez patrol żandarmerii pod dowództwem chorążego Teofila Neya w listopadzie 1918 roku. Do 1926 roku był siedzibą Naczelnika Państwa i Prezydenta II Rzeczypospolitej. W latach 1926-1935 w pałacu urzędował minister spraw wojskowych Józef Piłsudski. W latach 1939-1945 niemiecki gubernator Warszawy Ludwig Fischer, a następnie od 1945 roku Bolesław Bierut. Do 1994 roku pałac był siedzibą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Obecnie Belweder jest wykorzystywany do celów reprezentacyjnych, uroczystości o charakterze wojskowym oraz spotkań dyplomatycznych władz państwa z przywódcami zagranicznymi.
Wilanów
Historia Pałacu Wilanowskiego rozpoczęła się w kwietniu 1677 roku, kiedy
to wioska zwana Milanów została własnością Jana III Sobieskiego.
Wkrótce zmieniono nazwę na Villa Nova, a następnie na Wilanów.
Początkowo zbudowana w tym miejscu rezydencja była niewielka, gdyż
Augustyn Locci, nadworny architekt króla, otrzymał za zadanie
wzniesienie jedynie parterowego dworu o układzie typowym dla zabudowy
Rzeczpospolitej. Jednakże sukcesy militarne i wzrost znaczenia monarchy w
następnych latach wpłynęły na znaczne poszerzenie pierwotnego projektu.
Wielka rozbudowa prowadzona była w latach 1677-1696. Po jej zakończeniu
budowla połączyła w sobie elementy dworu szlacheckiego, włoskiej willi
ogrodowej i francuskiego pałacu w stylu Ludwika XIV.
Po śmierci króla Pałac stał się własnością jego synów, natomiast w 1720 roku mocno podupadłą rezydencję nabyła Elżbieta Sieniawska. Przez 9 kolejnych lat kontynuowała prace budowlane rozpoczęte przez Sobieskiego. Wtedy właśnie powstały boczne skrzydła. Po śmierci Sieniawskiej właścicielką Wilanowa została jej córka Maria Zofia Denhoffowa, po mężu Czartoryska. W 1730 roku Pałac na trzy lata znalazł się w rękach króla Augusta II Mocnego, który dokonał w rezydencji wielu zmian, szczególnie dotyczących wystroju wnętrz. W połowie XVIII wieku dobra wilanowskie odziedziczyła córka Czartoryskich, Izabela Lubomirska, za rządów której Wilanów znów zaczął błyszczeć dawnym blaskiem. W 69 lat później księżna przekazała Wilanów swojej córce i jej małżonkowi Stanisławowi Kostce Potockiemu. Dzięki jego staraniom w 1805 roku w Wilanowie otwarte zostało jedno z pierwszych muzeów w Polsce. Rodzina Potockich z Wilanowem związana była aż do 1892 roku, kiedy to ostatnia z rodu Aleksandra zapisała włości swemu kuzynowi Ksaweremu Branickiemu. Ród Branickich zamieszkiwał w Wilanowie do września 1944 roku, a w końcu stycznia 1945 roku opiekę nad pałacem przejęło Muzeum Narodowe w Warszawie. Pałac w Wilanowie należy do nielicznych zabytków w Warszawie, które w niezmienionej postaci przetrwały okres II wojny światowej. Typowy przykład architektury barokowej.
Po śmierci króla Pałac stał się własnością jego synów, natomiast w 1720 roku mocno podupadłą rezydencję nabyła Elżbieta Sieniawska. Przez 9 kolejnych lat kontynuowała prace budowlane rozpoczęte przez Sobieskiego. Wtedy właśnie powstały boczne skrzydła. Po śmierci Sieniawskiej właścicielką Wilanowa została jej córka Maria Zofia Denhoffowa, po mężu Czartoryska. W 1730 roku Pałac na trzy lata znalazł się w rękach króla Augusta II Mocnego, który dokonał w rezydencji wielu zmian, szczególnie dotyczących wystroju wnętrz. W połowie XVIII wieku dobra wilanowskie odziedziczyła córka Czartoryskich, Izabela Lubomirska, za rządów której Wilanów znów zaczął błyszczeć dawnym blaskiem. W 69 lat później księżna przekazała Wilanów swojej córce i jej małżonkowi Stanisławowi Kostce Potockiemu. Dzięki jego staraniom w 1805 roku w Wilanowie otwarte zostało jedno z pierwszych muzeów w Polsce. Rodzina Potockich z Wilanowem związana była aż do 1892 roku, kiedy to ostatnia z rodu Aleksandra zapisała włości swemu kuzynowi Ksaweremu Branickiemu. Ród Branickich zamieszkiwał w Wilanowie do września 1944 roku, a w końcu stycznia 1945 roku opiekę nad pałacem przejęło Muzeum Narodowe w Warszawie. Pałac w Wilanowie należy do nielicznych zabytków w Warszawie, które w niezmienionej postaci przetrwały okres II wojny światowej. Typowy przykład architektury barokowej.
Późnym popołudniem gdy zakończymy zwiedzanie Warszawy czeka nas 4 godzinna droga do domu, by całą niedzielę spędzić na przestawianiu się do czasu lokalnego i odsypianiu hard - corowego ostatniego etapu, jakim był ekspresowy spacer po stolicy :).
Wszelkie wasze sugestie są mile widziane. Może nie warto w jakieś miejsca w ogóle się wybierać? A może coś baaaaardzo ciekawego ominęliśmy?? Będę wdzięczna za wszelkie sugestie od warszawiaków i nie tylko ;)
Źródło: http://www.warsawtour.pl/
0 komentarze